JON ESKISABEL
Egunkaria. Igandea, 1998-ko abuztuak 16
"HERRIAK ADAR-JOTZAILEETZAT DITU ARTISTAK"
Artea herrian uztartzea da Anton Mendizabalen kezka nagusietako bat. Errenteriako ikastolan hasitako lan pedagogikoa bere tailerrean jarraitzen du egiten Oiartzungo eskultoreak. Jende xehearekiko harreman zuzena maite du Mendizabalek, museo eta galerien mundu hotzetik ihesi.
Eskultorea eta eskulangilea ez ezik, Pagoarteren bultzatzaileetako bat ere bada Anton Mendizabal. Ekitaldi esperimentalak bultzatzeko helburuz sortu zen Pagoarte, eta dagoeneko zortzi saio egin ditu urtarriletik hona. Hortik abiatu gara elkarrizketan.
• Pagoartek zortzi hilabete egin ditu. Zein da balantzea?
Batetik, euskal komunikabideen arreta izugarrizkoa izan da, eta gure ekintzek oiartzuna izan dute. Pagoartera ekartzen ditugun aurpegi gazte berrientzat oso garrantzitsua da. Beste gauza interesgarria publikoa izan da. Gure asmoa ez zen jende asko etortzea, etortzen den jendeak interesa agertzea baizik, eta dudarik ez dago horrela dela. Sorkuntzan dabilen jendeari interesatzen zaio Pagoarten egiten dugunaIKusle berezia da, Kritikoa, eta ez dago edozein gauza txalotzeko prest. Alde positiboen arten esan behar da subentzioak jasoko ditugula Oiartzungo Udaletik, Gipuzkoako Diputaziotik eta Jaurlaritzatik. Gure asmoa da, ordea, diru pribatua lortzea, baina lehen saioak antzuak gertatu dira.
Gure filosofiarekin oso ondo uztartzen zen saioa bertso eta olerkiena izan zen, benetan esperimentala izan baitzen eta, gainera, polemikoa suertatu baitzen. Bertsolariei gogorra egin zitzaien, erronka zuten, baina gustura aritu ziren. Beste batzuk ez zeuden ados saioarekin, konparaketa sortzen baita olerkiaren eta bertsoaren artean eta bertsoak galtzen baitu.
Aurrera begira, ekitaldi esperimentalagoak egin behar ditugu. Ezagutzen ez diren gauzak behar dira, bai sortu berriak direlako, bai probak direlako, agian sekula plazaratuko ez diren arren. Pagoartek probaleku bat izan behar du, baina beti seriotasunez hartuta.
* Pentsatu duzue nondik jo?
Arlo batzuk dinamikoagoak dira beste batzuk baino. Esaterako, bertsolaritzan egin daitezke probak, baina ez da oso arlo esperimentala. Musika garaikidean, aldiz, ikaragarrizko aukera dago. Arte plastikoetan ere bai, performance-etan, bideogintzan... Arlo esperimental horiek indartu egin behar ditugu, gero eta ausartagoak izan behar dugu planteamenduetan.
• Esan duzu publiko berezia dela Pagoartekoa, heziketa handikoa. Gune elitista bihurtzeko arriskua ez ote dago?
Baliteke. Masako ikuskizunak beharrezkoak dira, baina nahi badugu aurreratzea sorkuntzan, gauzak saiatzeko probalekuak behar dira, gazteei bultzada eta konfiantza emateko prest daudenak, arrakastaren menpe izan gabe. Bestalde, jende asko agertuko balitz, ziur aski galduko litzateke orain lortzen den giro tentso eta intimoa, eta zerbait azalekoagoa izango litzateke.
• Pagoarte utzi eta zure ibilbide artistikora joz, Pilotaz proiektuarekin ari zara azken urteotan. Nola doa?
Hamarkadaren hasieratik ari gara proiektu horrekin. Pilotaren inguruko azterketa eskultorikoa egiten ari naiz. Pilotak aukera izugarriak ematen di tu lantzeko. Egoera utopiko batean bizi naiz. Askatasun osoa dut ikertzeko, eta soldata moduko bat jasotzen dut. Pribilejio bat da. Hogeitik gora eskultura entregatu ditut dagoeneko.
Pilotarena bukatu eta gero, musikari buruzko proiektu bat hasiko dut. Pilotarena baino askoz garaikideagoa izango da. Orain arteko estetikatik askatu beharra sentitzen dut. Zura eta harria utzi eta beste material batzuk, beste kontzeptu batzuk erabiliko ditut. Instalazioen mundua izugarri gustatzen zait, eta musikak aukera ematen du hor sartzeko.
• Arte irakaslea izan zara Errenteriako ikastolan. Guggenheimen lezioa nola azalduko zenieke ikasleei?
Guggenheim egoera konplexu baten barruan dago. Herri gisa zer hahi dugun ez jakitearen ondorioa da konplexutasun hori. Beraz, politika, ekonomia eta arte arloko faktoreak azaldu beharko nizkieke. Politika arlotik, jakin behar da Euskal Herrian agintzen duen alderdia, EAJ, ez dela behin ere izan oso kulturazalea, ez duela sentitu gure kultura. Ekonomia arlotik, inbertsio operazio gisa esplikatzen da. Artearen arlotik, artearen mundua mendebaldean horrela dago antolatuta, museoak supermerkatu handiak dira. Hori da Guggenheim. Ondoren, nire iritzia emango nieke ikasleei. Artezale bezala, interesgarria da horrelako eraikinak egitea, arkitekturak aukera gehiago ditu gauza berriak egiteko. Baina hori egiteko eguneko kulturari kentzen badiote, ez nago ados. Guggenheim euskal kulturaren aurrekontuen murrizketa bortiz batekin
egin da, ez bakarrik dirua kenduta, baita euskal kultura atzerakoitzat joz eta prestijioa kenduz, bestea progresoa eta modernitatea delakoan. Hori oso larria da.
• Esan duzu museoak supermerkatuak direla. Zu antipodetan zaude. Galerien munduak atzera botatzen zaitu?
Bai. Jende askok esan dit gaizki bideratu dudala nire karrera. Bakoitzak garbi eduki behar du zer helburu dituen bizitzan. Nik ez dut asmorik historiara pasatzeko. Garrantzi handiagoa du harremanak izateak. Gaur dudan planteamenduarekin oso harreman estuak ditut euskal kulturako jendearekin eta tailerrera etortzen den jendearekin. Galerietan hori ezinezkoa da, eta askoz jende gutxiago joango zen nire obra erostera. Beraz, ez zait ezta okurritzen ere galerietan sartzea.
•Artea herriari hurbiltzea da zure kezka nagusietakoa. Urruntasuna hain handia da?
Kristorena. Oteiza herriak onartutako artista dela esaten denean, gezurra da. Herriak ez du onartu Oteiza. Oso ezaguna da prentsan, baina eskulturak jartzen dituenean jendearen komentarioak gisa honetakoak dira: 'Nik ere egiten dezaket hori', 'zer esan nahi du horrek?'... Hori Oteizarekin gertatzen bada, pentsa ezazu besteekin. Eten handia dago herriaren eta artearen artean, eta oso kezkagarria da. Eskoletan lan gehiago egin beharko litzateke, baina inork ez du egiten. Ni, irakasle gisa, beti saiatu naiz desmuntatzen arte berriaren kontrako oldakortasuna. Herriarentzat, artista adarjotzaileak dira, eta artistentzat, herri xehea ezjakina da. Bien aldetik jarrera egoskorra dago.